به نقل از «عصر ایران»

دولت حداقلی چیست؟

تاریخ انتشار: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۰۴۷۱۳

عصر ایران - دولت حداقلی (Minimal State) آرمان لیبرال‌های کلاسیک است و هدف آن تضمین بهره‌مندی افراد از گسترده‌ترین حد ممکن آزادی است.

چنین نگاهی به دولت، ریشه در نظریۀ قرارداد اجتماعی دارد. با این حال این نگرش، تصویری اساسا "منفی" از دولت ترسیم می‌کند. از این چشم‌انداز، ارزش دولت آن است که آمادگی دارد رفتار بشر را محدود کند و از این راه افراد را از دست‌اندازی به حقوق و آزادی‌های دیگران بازدارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به عبارت دیگر، دولت فقط مجموعه‌ای حمایتی است و وظیفۀ اصلی آن عبارت است از فراهم آوردن چارچوب صلح و نظم اجتماعی تا شهروندان بتوانند هر طور که بهتر می‌دانند زندگی خود را اداره کنند.

بنا به تشبیه معروف جان لاک، دولت مانند نگهبان شب است که کار و خدمت او وقتی خواسته می‌شود که زندگی منظم در معرض تهدید باشد.

دولت حداقلی سه وظیفۀ اصلی دارد. اول از همه، نظم داخلی را حفظ کند، سپس اجرای قراردادها یا موافقت‌نامه‌های اختیاری بین شهروندان را تضمین می‌کند، سپس‌تر در برابر حملۀ خارجی از مردم دفاع می‌کند.

بنابراین تشکیلات نهادیِ دولت حداقلی به نیروی پلیس، نوعی نظام دادگستری و نوعی ارتش محدود می‌شود. و این یعنی مسئولیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی و دیگر مسئولیت‌ها به افراد تعلق دارند. بنابراین ایفای این مسئولیت‌ها بر عهدۀ جامعۀ مدنی است.

موضوع دولت حداقلی در بحث‌های سیاسی جدید راست نو مطرح شده است. راست نو با تکیه بر اندیشه‌های لیبرالی نخستین و بویژه اندیشۀ بازار آزاد یا نظریه‌های اقتصادی کلاسیک، ضرورت "عقب‌راندن مرزهای دولت" را مطرح کرده است.

این موضوع در نوشته‌های رابرت نوزیک (2002-1932)، فیلسوف سیاسی آمریکایی، به بیان دوبارۀ "لیبرالیسم لاکی"، بر اساس دفاع از حقوق فرد، بویژه حقوق مالکیت، منتهی شده است.

در مورد بازار آزاد، اقتصاددان‌هایی مانند فردریش فون هایک و میلتون فریدمن در قرن بیستم، دخالت دولت در روند اقتصاد را "سایۀ سنگینی" دیده‌اند که رقابت، کارایی و توان تولید را کاهش می‌دهد.

از چشم‌انداز راست نو، نقش اقتصادی دولت باید به دو کارکرد محدود شود: حفظ ابزار پایدار مبادله یا "پول محکم" (sound money) (تورم پایین یا صفر) و پیشبرد رقابت از راه کنترل انحصار قدرت، تثبیت قیمت و مانند آن‌ها.

بسیاری از کارشناسان سیاسی و اقتصادی، دولت‌های آسیایی، مانند تایوان، سنگاپور و مالزی را نمونه‌های مدرن دولت حداقلی می‌دانند؛ اما این‌گونه نگاه به این دولت‌ها، درجۀ دخالت ان‌ها در مدیریت اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی را (از طریق راهنمایی سرمایه‌گذاری و تاکید بر آموزش و پرورش) را نادیده می‌گیرد.

اگرچه در اواخر قرن بیستم، مارگارت تاچر و رونالد ریگان به عنوان پرچمداران راست نو یا نئولیبرالیسم، مدافع دولت حداقلی بودند، ولی چه دولت‌های بریتانیا و ایالات متحده و چه دولت‌های تایوان و سنگاپور و مالزی را نمی‌توان مصداق دقیق دولت حداقلی دانست؛ چراکه دخالت این دولت‌ها در حوزه‌های گوناگون زندگی شهروندان، بیش از حدی بوده که نظریه‌پردازان دولت حداقلی تجویز کرده‌اند (یعنی همان سه وظیفۀ یادشده).

در واقع باید گفت که مفهوم دولت حداقلی، به قول پوپر، یک اصل راهنما یا تنظیم‌کننده است که جهت حرکت دولت‌های لیبرال عصر کنونی را نشان می‌دهد؛ ولو که هیچ یک از این دولت‌ها، نمنۀ دقیق دولت خداقلی نشوند.

مفهوم دولت حداقلی در واقع تجویزی برای برداشتن "بارهای اضافی" از دوش "دولت" و نهادن این بارها بر دوش "جامعۀ مدنی" است. در پس این تجویز، البته خوش‌بینیِ لیبرالی به طبع بشر نیز مشهود است.

کسانی که به انسان و جوامع متشکل از انسان‌های آزاد خوش‌بین هستند، کنترلگری کمتری را در قبال افراد و جوامع توصیه می‌کنند. بنابراین وظایف دولت را عمدتا سلبی می‌دانند. یعنی دفع دشمن خارجی و منع مزاحم داخلی و ممانعت از بدعهدی‌های احتمالی.

ایدۀ لیبرالیستی دولت حداقلی، تمایلی آنارشیستی در لیبرالیسم را نیز نشان می‌دهد. آنارکولیبرال‌ها (لیبرال‌های آنارشیست)، یک گام فراتر از دولت حداقلی رفته‌اند و از جامعه‌ای بدون دولت دفاع می‌کنند.

چنین نگرشی با نگاه جان لاک به وضع طبیعی تطابق دارد. لاک برخلاف هابز، معتقد بود در وضع طبیعی انسان‌ها در مجموع زندگی متمدنانه‌ای داشتند ولی برای اینکه امنیت و رفاه و آزادی بیشتری داشته باشند، دولت را تاسیس کردند و از وضع طبیعی بیرون آمدند.

آنارکولیبرال‌ها اما خواهان بازگشت به نوعی وضع طبیعی هستند که البته در شرایط پیشرفته‌تری رقم می‌خورد. یعنی در جامعه‌ای پیشرفته و مدرن، اما فاقد دولت.

آنارشیسم، برخلاف پندارهای عامیانه، وضعیتی نامطلوب نیست، بلکه اگر محقق شود، نشانۀ نوعی کمال اخلاقی و بلوغ اجتماعی آدمی است. اما اکثر لیبرال‌ها چون به تغییرات رادیکال در سرشت آدمی دل نمی‌بندند و از ایدۀ "انسان نوین" دفاع نمی‌کنند، مدافع آنارکولیبرالیسم نیستند بلکه برای تحقق گونه‌هایی از دولت حداقلی تلاش می‌کنند.

لیبرال‌ها اگر هم از ضرورت مداخلۀ بیشتر دولت در اقتصاد دفاع کنند، حداکثر در مقام دفاع از "دولت رفاه" متوقف می‌شوند تا وارد وادی سوسیالیسم نشده باشند یا دست کم خط مشی اقتصادی و اجتماعی‌شان "اندکی" به سوسیالیسم آمیخته شود.

به هر حال مدافعان دولت حداقلی، به شدت با دولت رفاه مخالفند و این تقابل در واقع تقابل لیبرال‌های راستگرا و لیبرال‌های چپگرا است. چیزی شبیه اختلاف خط مشی دولت مارگارت تاچر با دولت باراک اوباما.

در بین متفکران راست نو یا لیبرال‌های مدافع دولت حداقلی، رابرت نوزیک از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان است که آرای او در تقابل با آرای جان رالز (2002-1921) قرار داشت که این یکی برجسته‌ترین نظریه‌پرداز لیبرالیسم چپ یا لیبرالیسم عدالت‌گرا بوده است.      

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: دولت مردسالار چیست؟

منبع: عصر ایران

کلیدواژه: دولت دولت حداقلی دولت حداقلی وضع طبیعی لیبرال ها راست نو دولت ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۰۴۷۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

وزیر دفاع ایران با کدام مقام نظامی خارجی دیدار کرد؟ +جزئیات

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از روابط عمومی وزارت دفاع، امیر سرتیپ آشتیانی در این دیداربا اشاره به سفر سال گذشته رئیس جمهورایران به حراره و سفر آتی رئیس محترم جمهور زیمباوه به تهران گفت: این تعاملات نشان دهنده اهمیتی است که دو کشور در سطوح عالی برای توسعه روابط فی مابین قائل هستند.

وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران با اشاره به سوابق تاریخی روابط ایران و ونزوئلا گفت: حدود ۱۰ سال پیش وزارت دفاع ایران، میزبان جناب آقای مانانگا گوا رئیس جمهور بود که در آن زمان ایشان به عنوان وزیر دفاع به تهران سفر کردند.

امیر سرتیپ آشتیانی با بیان اینکه بعد از انقلاب اسلامی، قاره آفریقا در سیاست خارجی کشور ما از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شده است گفت: این جایگاه متاثر از جوهره انقلاب اسلامی مبنی بر حمایت از کشورهای مستقل و انقلابی از یک سو و تلاش کشورهای آفریقایی جهت کسب استقلال از کشورهای استعمارگر و سلطه طلب بوده است.

وی ادامه داد: در میان کشورهای انقلابی، کشور زیمباوه به دلیل رهبران و مردم انقلابی، حفظ روحیه استقلال طلبی، مبارزه با استعمار نقش مثبت و سازنده‌ای که در منطقه جنوب آفریقا ایفا می‌نماید، از اهمیت بسزای برخوردار است.

آشتیانی تاکید کرد: وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران اراده خود را جهت برقراری روابط دوستانه با تمامی کشورهای آفریقایی به ویژه کشورهای مستقل و انقلابی زیمباوه اعلام می‌کند.

وزیر دفاع ایران با اشاره به پدیده تروریسم به عنوان یکی از مهمترین تهدیدات امنیت منطقه و محیط بین الملل اظهار کرد: متاسفانه شاهد استانداردهای دوگانه دنیای غرب در قبال تروریسم هستیم.
آشتیانی با اشاره به کشتار وحشیانه و قتل عام نزدیک به ۴۰ هزار نفر از مردم و به ویژه کودکان فلسطین توسط رژیم صهیونیستی به سبب حمایت آمریکا و کشورهای غربی و همچنین سکوت نهادها و مجامع بین المللی گفت: بر همه کشورهای آزاد و مستقل لازم است تا ضمن اعلام انزجار خود از اقدامات این رژیم، اقدامات عملی خود را در خصوص توقف ماشین کشتاررژیم صهیونیستی به کار گیرند.
معاون رئیس جمهور زیمباوه نیز در این دیدار با ابراز تسلیت بابت شهادت جمعی از مستشاران نظامی ایران در حمله به کنسولگری ایران و محکوم کردن این اقدام توسط رژیم صهیونیستی گفت: حمله اخیر اسرائیل به فلسطین نیز نشان دهنده سیاست های دو گانه و یک بام و دو هوای غرب است.

آقای کنستانتینو چیونگا با بیان اینکه ایران و زیمباوه تحت تاثیر تحریم های کشورهای غربی هستند گفت: ایران از شرکای زیمباوه است و آمادگی داریم در زمینه همکاری های دفاعی و اقتصادی روابط خود با ایران را توسعه دهیم.

وی با اشاره به سفر آتی رئیس جمهور زیمباوه به تهران گفت: این سفر نقطه عطفی در توسعه روابط بین ایران و زیمباوه خواهد بود.

معاون رئیس جمهور زیمباوه با اشاره به ریاست زیمباه بر اتحادیه اقتصادی جنوب غرب آفریقا( سادَک) گفت: این موضوع ظرفیت های زیمباوه را برای توسعه همکاری های اقتصادی با ایران بیشتر می کند.

در پایان این دیدار هر دو طرف با اشاره به ظرفیت های اقتصادی و دفاعی و امنیتی دو طرف آمادگی خود را برای تبادل هیئت در زمینه های مختلف اعلام کردند.

۲۷۲۱۸

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1901020